- ප්‍රත්‍යාවර්ත ලෙස ඉහළ ප්‍රත්‍යස්ථ ගුණ පෙන්වන බහුඅවයවක ද්‍රව්‍ය රබර් ලෙස හඳුන්වයි.
- රබර් ගහේ ක්ෂීරය මගින් ස්වභාවිකව රබර් නිපදවයි.
- ඒකාවයවික වලින් ආරම්භ කර රබර් ලෙස හදුන්වන බහුඅවයවක නිෂ්පාදනය කළ හැකිය. ඒවා කෘතිම රබර් ලෙස හදුන්වයි.
- සීමිත ප්‍රත්‍යස්ථ ගුණ පෙන්වන බහුඅවයවක ද්‍රව්‍ය ප්ලාස්ටික් ලෙස හඳුන්වයි .
උදා:
PVC, PE, PET, PP
- මේවාගේ ප්‍රත්‍යස්ථ සීමාව ඉක්මවා ඇදීමට ලක් කළහොත් අප්‍රතිවර්තීයව හැඩය වෙනස් වේ .
- ප්ලාස්ටික් බහුඅවයවක ද කොටස් දෙකකි.
1. තාප ස්ථාපන බහුඅවයවක
2. තාප සුවිකාර්ය බහුඅවයවක
| තාප ස්ථාපන බහුඅවයවක | තාප සුවිකාර්ය බහු අවයවක |
| ජාලාකාර බහුඅවයවක වේ . රත්කර මෘදු කළ නොහැක . උදා: බේක්ලයිට් |
රේඛීය හෝ අතු බෙදුනු බහුඅවයවක වේ . රත් කර, මෘදු කර හැඩය වෙනස්කල හැක.ඉන්පසු සිසිල් කර හැඩය ස්ථීර කල හැක උදා: PVC, PE, PS. |
ස්වභාවික රබර්
- රබර් ගසේ ක්ෂීරය කැටි ගැසීම නිසා ලැබෙන අධික ප්‍රත්‍යස්ථ ගුණ ඇති ද්‍රව්‍ය ස්වාභාවික රබර් ලෙස හදුන්වයි.
- රබර් ගසේ පොත්ත ක්‍රමානුකූලව ඉවත් කිරීම මගින් රබර් ක්ෂීරය එකතු කර ගනු ලැබේ.
- රබර් ක්ෂීරයේ 60%- 65% පමණ ඇත්තේ ජලය වන අතර 30%- 35% පමණ රබර් ඇත.
- රබර් ක්ෂීරයේ රබර් අංශු විසිරී කලීල ද්‍රවණයක් ලෙස පවතී. ඒ ආශ්‍රිතව සරල සීනි හා ලවණ වර්ග ද දිය වී ඇත.
රබර් කිරි කැටි ගැසීම
- රබර් අංශු වටා ලිපිඩ හා ප්‍රෝටීන් අන්තර්ගත ස්ථරයක් ඇත.
- බාහිර ස්ථරයේ -COO– කාණ්ඩ ඇති බැවින් එය (-) ආරෝපිත වේ.
- එමනිසා රබර් අංශු අතර විකර්ශණයක් ඇතිවේ.
- එමනිසා කැටිගැසීමක් සිදු නොවේ.
- රබර් ක්ෂරය බාහිර පරිසරයට නිරාවරණය වූ විට ක්ෂුද්‍ර ජීවී ක්‍රියාකාරීත්වයෙන් අම්ල වර්ග සාදා H+ නිදහස් කරයි.
- එවිට H+ මගින් රබර් අංශුවේ -COO– කාණ්ඩ උදාසීන කරන බැවින් රබර් අංශු එකිනෙක සම්බන්ධ වී කැටි ගැසෙයි.
- මෙය වැලැක්වීමට රබර් ක්ෂීරයට NH3 යොදනු ලැබේ . එවිට H+ උදාසීන කරන බැවින් කැටිගැසීම වළක්වයි .
- රබර් වලින් නිෂ්පාදන සිදු කිරීමේ ක්‍රියාවලිය පහත පරිදිය .
- ස්වභාවික රබර් වල පුනරාවර්තී ඒකකය පහත පරිදිය.
- මෙම පොලි අයිසොප්‍රීන් අණුව ජ්‍යාමිතික සමාවයවිකතාව පෙන්වයි.
- එනම් Cis හා trans ලෙස ආකාර දෙකකින් පවතී.
- මේවායින් ස්වභාවික රබර් වල පවතින්නේ Cis ආකාරයයි.
- එමනිසා එය සිස්-1,4-පොලිඅයිසොප්‍රීන් ලෙස හඳුන්වයි.
- අයිසොප්‍රීන් නැමැති ඒකායවිකය බහුඅවයවීකරණයට ලක් කර කෘත්‍රීම පොලිඅයිසොප්‍රීන් සංස්ලේශණය කළ හැක.
- ඒ රබර් කෘත්‍රීම රබර් යටතට අයත් වේ. මේ කෘතීම රබර් IR (Isoprene Rubber) ලෙස නම් කරනු ලැබේ.
කෘතිමව රබර් බහුඅවයවීකරණය
- කෘත්‍රීම පොලිඅයිසොප්‍රීන් වල ඒකාවයවිකය අයිසොප්‍රීන් වුවත් ස්වභාවික රබර් වලදී එසේ සඳහන් කළ නොහැක.
- එයට හේතුව රබර් ශාකය තුළ රබර් නිපදවෙන්නේ ඉතා සංකීර්ණ ජෛව රසායනික ප්‍රතික්‍රියා ශ්‍රේණියක් ඔස්සේ බැවිනි .
ස්වභාවික රබර් වල්කනයිස් කිරීම
- රබර් වල ඇදීමේ ගුණයට හේතුව Cis-පොලිඅයිසොප්‍රීන් දාම තිබීමයි .
- රබර් වල බර අනුව 1% – 3% ක් අතර සල්ෆර් ප්‍රමාණයක් එකතු කර රත් කිරීම වල්කනයිස් කිරීමයි.
- එවිට පහත පරිදි පොලිඅයිසොප්‍රීන් දාම අතර සල්ෆර් මගින් S හරස් බන්ධන සෑදෙයි .
- මෙවිට රබර්වල ප්‍රත්‍යස්ථ ගුණය (ඇදීමේ හැකියාව) අඩුවන අතර ප්‍රශස්ත ප්‍රත්‍යස්ථාවයක් ( ඇදීමෙන් පසු මුල් තත්වයට පත්වීමේ හැකියාව) ලැබේ .
- මීට අමතරව රබර් වලට නොඇලෙන සුළු බවක් හා වෙනත් උසස් යාන්ත්‍රික ගුණ ලැබේ .
- බර අනුව 25% – 35% අතර S යොදා රබර් රත් කළ විට එබනයිට් ලැබේ.
බහුඅවයවක ආශ්‍රිත නිෂ්පාදන සඳහා යොදන ආකලන ද්‍රව්‍ය .
- බහුඅව්‍යවක ද්‍රව්‍ය නිෂ්පාදනයෙ දී ආකලන ද්‍රව්‍ය ලෙස හදුන්වන්නේ නිමි භාණ්ඩයේ ගුණාංග වැඩි කිරීමටත්, නිෂ්පාදන වියදම් අඩු කිරීමටත් යොදන ද්‍රව්‍යයන්ය.
1. පිරවුම් ද්‍රව්‍ය
- නිමි භාණ්ඩයට අවශ්‍ය විශාලත්වය ලබාගැනීමට මේවා යොදයි .
- ටයර් නිශ්පාදනයේදී කාබන් බ්ලැක් පිරවුම් ද්‍රව්‍යයක් ලෙස යොදාගනී .එමගින් ටයර් වල ගෙවීම අඩු කරන අතර ශක්තිමත් බවක් ද ලබා දේ.
- ප්ලාස්ටික් ද්‍රව්‍ය නිෂ්පාදනයේ දී කැල්සියම් කාබනේට් පිරවුම් ද්‍රව්‍යයක් ලෙස යොදාගනී .
2. උත්ප්‍රේරක
- රබර් වල්කනයිස් කිරීමේදී කාබනික උත්පේරක හා ZnO වැනි උත්ප්‍රේරක වර්ධක යොදා ගනී
3. නම්‍යශීලීතාව තව වැඩි කරන ද්‍රව්‍ය
- PVC වලින් විදුලි රැහැන්වල බාහිර ආවරණය නිපදවීමේදී නම්‍යශීලීතාව වැඩි කිරීමට ප්ලාස්ටිසයිසර් නම් සංයෝග යොදා ගනී .
4. පාරජම්බුල විකිරණ මගින් ඇති වන හානිය වලක්වන ද්‍රව්‍ය
- PVC මගින් ප්ලාස්ටික් නිපදවීමේ ක්‍රියාවලියේ දී උෂ්ණත්වය හෝ පාරජම්බුල කිරණ මගින් PVC හි Cl පරමාණුව HCl ලෙස ඉවත් වීම වැළැක් වීමට මේවා යොදනු ලැබේ .
ආකලන ද්‍රව්‍ය වලින් සිදුවන පරිසර හා සෞඛ්‍ය හානි
- කාබනික උත්ප්‍රේරක බහුතරයක් විෂදායකය.
- කාබන් බ්ලැක් අංශු පරිසරයට එක්වීම පාරිසරික ගැටලු ඇති කරයි.
- ප්ලාස්ටික් ආශ්‍රිත ව යොදා ගන්නා බොහෝ ආකලන ද්‍රව්‍යය අන්තරාසර්ග පද්ධතියට හානි දායක වේ. එම නිසා ආහාර ඇසුරුම් ලෙස ප්ලාස්ටික් ද්‍රව්‍ය යොදා ගැනීමේ දී සැලකිලිමත් විය යුතුය .
ඉදිරියේදී ප්‍රශ්න ඇතුලත් වන්නේ මෙතනටයි.
