6.1.1 – මෙන්ඩලීය පරීක්ෂණවල විද්‍යාත්මක පදනම සලකා බලයි

• • ග්‍රෙගර් මෙන්ඩල්

• • ඇස් වල වර්ණය, හිසකෙස් වල වර්ණය වැනි විවිධාකාර ආවේණික අංග ලක්ෂණ.

• • මිනිසුන් තුල දැකිය හැකි ආවේණි ගත විය හැකි විවිධාකාර ප්‍රභේදන

• • ජීවියෙකුගේ බාහිරින් නිරීක්ෂණය කළ හැකි ගති ලක්ෂණ.

• • ජනකයාගෙන් ජනිතයාට ප්‍රවේණික තොරතුරු සම්ප්‍රේෂණය කරන මූලික ඒකකය වන අතර කිසියම් වර්ණදේහයක නිශ්චිත පථයක පවතින, විශිෂ්ට ප්‍රෝටීන කේතනය කරන, DNA අනුපිළිවෙලකි.

• • වෙනස් වර්ණදේහ වල එකම පථයක පිහිටා ඇති එකම ජානයේ විකල්ප ස්වරූප.

• • යම් ජානයකට අදාළ ඇලීල යුගලයම සර්වසම වීම සමයෝගීතාවයි.
  • යම් ජානයකට අදාළ ඇලීල යුගල එකිනෙකට වෙනස් වීම විෂමයෝගීතාවයි.

• • ප්‍රමුඛ ඇලීලය – විෂමයුග්මක අවස්ථාවේදී අනෙක් ඇලීලයේ බාහිරයට ප්‍රකාශ වීම වළක්වමින් ජීවීන්ගේ රූපාණුදර්ශය තීරණය කරන ඇලීලය.
  • නිලීන ඇලීලය – විෂමයුග්මක අවස්ථාවේදී රූපාණුදර්ශය කෙරෙහි කිසිදු හැඳිනිය හැකි බලපෑමක් සිදු නොකරන සමයුග්මක අවස්ථාවේදී පමණක් බාහිරයට ප්‍රකාශ වන ඇලීලය.

• • පරම්පරා ගණනාවක් මුළුල්ලේ ස්වපරාගනය මගින් ජනක ශාකයට සමාන එකම ප්‍රභේදන දරන දුහිතෘ ශාක ලැබීමෙන්.

• • පරම්පරා ගණනාවක් මුළුල්ලේ නුමුහුම් අභිජනන ප්‍රභේද ස්වසංසේචනය මඟින් නිපදවා ගන්නා ඒකාකාර පෙළ.

• • පරස්පර ගති ලක්ෂණ දරන නුමුහුම් අභිජනන ශාක දෙකක් අතර සිදු කරන මුහුමක් හෝ සංවාසයක්.

• • ඒකාංග මුහුම – විශේෂිත ලක්ෂණයකට අදාලව විෂමයුග්මක තත්ත්ව දරන ජීවින් දෙදෙනෙකු අතර සිදු කරන අභිජනන පරීක්ෂණයකි.
  • ද්විඅංග මුහුම – විශේෂිත ලක්ෂණ දෙකක් කෙරෙහි විෂමයුග්මක තත්ත්ව දරන ජීවින් දෙදෙනෙකු අතර සිදු කරන අභිජනන පරීක්ෂණයකි.

• • ඒකාංග මුහුමේදී එක් ලක්ෂණයක් පමණක් සලකනු ලබන අතර ද්විඅංග මුහුමේදී ලක්ෂණ දෙකක් සලකනු ලැබේ.

• • විශිෂ්ට ප්‍රමුඛ ගති ලක්ෂණයකට අදාලව නොදන්නා ප්‍රවේණි දර්ශයක් සහිත ජීවියෙකුගේ ප්‍රවේණි දර්ශය නිර්ණය කිරීම උදෙසා එම ජීවියා, එම විශිෂ්ට ගති ලක්ෂණයට ම අදාළව නිලීන සමයුග්මක ජීවියෙකු සමඟ ම අභිජනනය කිරීම.

• • විශිෂ්ට ගති ලක්ෂණයකට අදාළව නොදන්නා ප්‍රවේණි දර්ශය නිර්ණය කර ගැනීම.

• • පුෂ්ප වර්ණය, පුෂ්පයේ පිහිටීම, බීජ වර්ණය, බීජයේ හැඩය, කරලේ හැඩය, කරලේ වර්ණය, කඳේ දිග.

• • 3:1

• • සෑම ආකාරයක් සදහාම ප්‍රවේණික මුහුම් දහස් ගනණක් සිදු කිරීම.
  • සෑම පරීක්ෂණයක් සදහාම වාර්තා තබාගැනීම.
  • සෑම මුහුමක් සදහාම අවම වශයෙන් පරම්පරා 2ක් සඳහා සිදු කිරීම.
  • දත්ත ප්‍රමාණාත්මක විශ්ලේෂණය.

• • ප්‍රතිවිරුද්ධ ලක්ෂණ රාශියක් සහිත ප්‍රභේද රාශියක් තීබීම.
  • ජනන කාලය කෙටි වීම.
  • සෑම මුහුමකදීම ප්‍රජනිතය විශාල සංඛ්‍යාවකින් නිපදවීම.
  • ශාක අතර මුහුම් මුලුමනින්ම පාලනය කල හැකි වීම.

• • ගුණ කිරීමේ නීතීය

            අන්‍යෝන්‍ය වශයෙන් ස්වාධීන සිදුවීම් දෙකක් සැලකූ විට, ඒ සිදුවීම් දෙකම සමගාමීව සිදු වීමට ඇති හැකියාව එක් සිදුවීමක් තනිව වීමේත්, අනෙක තනිව විමේත් ගුණිතයට සමාන වේ.

• • ආකලන නීතිය

            අන්‍යෝන්‍ය ලෙස ස්වාධීන සිදුවීම් දෙකක් හෝ කීපයක් සැලකූ විට ඉන් එක් සිදුවීමක් සිදුවීමේ සම්භාවිතාව, ඒවා වෙන වෙනම වීමේ සම්භාවිතාවන්ගේ එකතුවට සමාන වේ.

• • ඩිම්බයෙන් ප්‍රමුඛ ඇලීලයත් ශුක්‍රාණුවෙන් නිලීන ඇලීලයත් ලැබිම
  • ශුක්‍රාණුවෙන් ප්‍රමුඛ ඇලීලයත් ඩිම්බයෙන් නිලීන ඇලීලයත් ලැබීම

• • එක් ප්‍රවේණික මුහුමකදී ජීවියෙකුගේ ආවේණික ලක්ෂණ දෙකක් හෝ වැඩි ගණනක් පිලිබඳ ආවේණික රටා සෙවීම.

• • R- රතු බීජ r- කහ බීජ
  • A – රවුම් බීජ a- රැලි වැටුනු බීජ
  • RrAa ලැබීමේ සම්භාවිතාව – 1/2 ×1/2 = 1/4
  • rrAa ලැබීමේ සම්භාවිතාව – 1/4 ×1/4 = 1/8
  • rraa ලැබීමේ සම්භාවිතාව – 1/4 × 1/4 =1/16

• • එකම ලක්ෂණයක් සඳහා යම් තෝරාගත් රූපාණුදර්ශයක් හා නොදන්නා ප්‍රවේණි දර්ශය සහිත ජීවියෙකු එම විශේෂයේම එම ලක්ෂණයටම සමයුග්මක නිලීන තත්වය දරන වෙනත් ජීවියෙකු සමඟ මුහුම් කෙරෙයි.

     මිටි මෑ ශාකය සඳහා – tt ප්‍රවේණි දර්ශය

     උස මෑ ශාකයක් සඳහා – TT හා Tt ප්‍රවේණි දර්ශය

                                ජනක රූපාණුදර්ශය     උස × මිටි

                                ජනක ප්‍රවේණිදර්ශය      TT × tt

                                ජන්මාණු                    T × t

                                F1 පරම්පරාව                 Tt

                                                        100%ක් උස ශාක

                                ජනක රූපාණුදර්ශය       උස × මිටි

                                ජනක ප්‍රවේණිදර්ශය        Tt × tt

                                ජන්මාණු                    T t    t

                                F1 පරම්පරාව               Tt    tt

                                                             50% 50%

                                                               උස   මිටි

• • ලක්ෂණ දෙකක් සඳහා ප්‍රමුඛ ලක්ෂණ දරන ඒකෛකයෙකු, ලක්ෂණ දෙකම සඳහා නුමුහුම් පෙළ නිලීන ලක්ෂණ දරන ජීවියෙකු සමඟ මුහුම් කිරීම වේ.

• • රතු පැහැති මල් පෙති සමඟ කලු පැහැති බීජ දරන ශාක හා සුදු පැහැති මල් පෙති සමඟ දුඹුරු පැහැති බීජ දරන ශාක මුහුම් කිරීමක්,

                        ප්‍රමුඛ ලක්ෂණය – රතු මල් පෙති සහ කලු බීජ

                        නිලීන ලක්ෂණය – සුදු මල් පෙති සහ දුඹුරු බීජ

                 රතු මල් පෙති සහ කලු බීජ සඳහා පැවතිය හැකි ප්‍රවේණිදර්ශ 

                                 RrBb RRBb RrBB RRBB

                        නොදන්නා රූපාණුදර්ශය RrBb නම්,

                                  P පරම්පරාව    RrBb × rrbb

                                  ජන්මාණු       RB Rb    rB rb

                                  F1

                    RrBb – රතු පැහැති මල් පෙති සමඟ කලු පැහැති බීජ   – 25%

                    Rrbb – රතු පැහැති මල් පෙති සමඟ දුඹුරු පැහැති බීජ  – 25%

                    rrBb – සුදු පැහැති මල් පෙති සමඟ කලු පැහැති බීජ    – 25%

                    rrbb – සුදු පැහැති මල් පෙති සමඟ දුඹුරු පැහැති බීජ   – 25%

• • ඉහත රූපාණුදර්ශ හතර 1:1:1:1 අනුපාතයෙන් ලැබේ.

• • වියුක්ත වීම පිළිබඳ නියමයයි.
  • එනම් සෑම ආවේණික ලක්ෂණයක්ම, ඇලීල ලෙස හඳුන්වන ආවේණික සාධක 2ක් මගින් නිර්ණය කරනු ලබන බවත්, ජන්මාණු සෑදීමේදී යම් ආවේණික සාධකයකට අදාළ ඇලීල එකිනෙකින් වෙන්ව යමින් සෑදෙන සෑම ජන්මාණුවකටම එම ඇලීල යුගලෙන් එක බැගින් ලැබෙන බවත් ය.

• • යම් නිශ්චිත මුහුමකින් හෝ අභිජනන ක්‍රියාවකින් ලැබෙන ජනිතයන් සතුව පැවතිය හැකි ප්‍රවේණිදර්ශ වල ප්‍රස්තාරික නිරූපණයකි.

• • එක් අභිජනන පරීක්ෂණයක් සඳහා වරකට එක් ලක්ෂණයක් පමණක් යොදා ගනිමින් සිදුකළ ඒකාංග මුහුම් ආධාරයෙනි.

• • ලක්ෂණ යුගල දෙක බැගින් එකවර යොදා ගනිමින් සිදු කළ ද්විඅංග මුහුම ආධාරයෙනි.

• • එක ලක්ෂයකට අදාළ ඇලීල ජන්මාණුවලට වියුක්ත වී යන්නේ අනෙක් ලක්ෂණයට අදාළ ඇලීල වලින් ස්වාධීනව ද නැතහොත් පරාධීනව ද යන්න සොයා බැලීමයි.

• • දෙවන උපකල්පනයට අදාළව එනම්, රූපාණුදර්ශ අනුපාතය 9:3:3:1 ලෙස ලැබුණි.

• • එක් එක් ගතිලක්ෂණ ඇති කරන ඇලීල එකිනෙකින් ස්වාධීනව වියුක්ත වී යන බවය.

• • ස්වාධීන සංරචණය පිළිබඳ නියමයයි.
  • එනම්, ජන්මාණු සෑදීමේදී ඇලීල එකිනෙකින් වෙන් වන්නේද, නැවත එකිනෙක හා යුගලනය වන්නේද එකිනෙකින් ස්වාධීනවය.

• • ජාන 2 ක් හෝ කිහිපයක් එකිනෙක සංයෝජනය වීම එකිනෙකින් ස්වාධීනව සිදුවේ.

• • වෙනස් වර්ණදේහ වල ඇති ජාන සඳහා එනම්, සමජාත නොවන වර්ණදේහ වල ඇති ජාන
  • එකම වර්ණදේහය මත එකිනෙකින් ඉතා දුරින් පිහිටන ජාන සඳහා

• • විශාල පරීක්ෂණ සංඛ්‍යාවක් සිදු කිරීම – මෙන්ඩල් සෑම එක් ආකාරයක් සඳහාම ප්‍රවේණික මුහුම් දහස් ගණනක් සිදු කළේය. මෙමගින් ඔහුට සම්භාවිතා උපකල්පන වලට ඉතාම සමීප ප්‍රතිඵල අත් කර ගත හැකි විය.
  • මෙන්ඩල් තම පරීක්ෂණවල නිරවද්‍ය වාර්තා තබා ගැනීම – එමගින් ආවේණියේ බොහෝ රටා මඟහැරීමකින් තොරව හඳුනා ගත හැකිවිය.
  • මෙන්ඩල් සාමාන්‍යයෙන් සෑම මුහුමක් සදහාම අවම වශයෙන් මෙලෙස පරම්පරා දෙකක් සඳහා සිදු කළේය.
  • මෙන්ඩල් තම පරීක්ෂණ වල ජනිතයින් පිළිබද ලබාගත් දත්ත ප්‍රමාණාත්මකව විශ්ලේෂණය කළේය.