1. සෛලයක පිටත හා අභ්‍යන්තරය ආරෝපණය වී ඇත්තේ කෙසේද?
-
- සෛල අභ්‍යන්තරය ඍණ ලෙස හා බාහිරය ධන ලෙස අසමාකාරව ආරෝපිතව පවති.
2. පටල විභවය යනු කුමක්ද?
-
- සෛලයක ඇතුලත ඇති ඍණ අයන හා පිටත ඇති ධන අයන ප්ලාස්ම පටලය හරහා ආකර්ෂණය වීමේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස පටලය හරහා ඇතිවන විභව අන්තරයයි.
3. අක්‍රීය විභවය යනු කුමක්ද?
-
- අක්‍රීය තත්ත්වයේ ඇති නියුරෝනයක (සංඥාවක් ගමන් නොකරන/ සන්නයනය නොවන අවස්තාවේ ඇති නියුරෝනයක) ඇති පටල විභවයයි.
4. දර්ශීය නියුරෝනයක අක්‍රීය පටල විභවය කොපමණද?
-
- -60mV සිට -80mV අතර
5. සෛලයක් අක්‍රීය පටල විභවය පවත්වා ගන්නා ආකාර මොනවාද?
-
- නියුරෝනයක ඇතුලත හා පිටත අසමාකාර අයන සාන්ද්‍රණ ව්‍යාප්තිය.
- Na+ හා K+ සඳහා ප්ලාස්ම පටලයේ වරණීය පාරගම්‍යතාවය.
- සෝඩියම් – පොටෑසියම් පොම්පය
6. ආවේගයක් ගමන් නොකරන නියුරෝනයක ඇතුලත හා පිටත බහුලව පවතින අයන වර්ග මොනවාද?
-
- ඇතුලත – Na+
- පිටත – K+ ,Cl– හා අනෙකුත් විශාල ඍණ අයන (ප්‍රෝටීන)
7. Na+ හා K+ සඳහා ප්ලාස්ම පටලය දක්වන වරණීය පාරගම්‍යතාව පැහැදිලි කරන්න.
-
- නියුරෝනයක ප්ලාස්ම පටලයේ උත්තේජයකට ප්‍රතිචාර වශයෙන් වැසීමට හා විවෘත වීමට හැකි Na+ හා K+ නාල පිහිටයි.
- මේවා පිලිවෙලින් Na+ හා K+ අයන වලට පමණක් පටලය හරහා සාන්ද්‍රණ අනුක්‍රමණයට අනුව විසරණය වීමට ඉඩ සලසයි.
- ප්ලාස්ම පටලය හරහා මෙම Na+ නාලවලට වඩා වැඩි K+ නාල ප්‍රමාණයක් විවෘතව පවති.
- මේ නිසා සෛලය තුලට පැමිණෙන Na+ වලට වඩා වැඩි K+ ප්‍රමාණයක් පිට වීමට සලස්වමින් සෛලය තුල ශුද්ධ ඍණ ආරෝපණයක් පවත්වා ගනියි.
http://www.dynamicscience.com.au/tester/solutions1/biology/nervoussystem/Untitled-1.gif
8. අක්‍රීය පටල විභවය පවත්වා ගැනීමට ATP වැය වන බව සිසුවෙක් පවසයි. මීට හේතුව කුමක්ද?
-
- සෛලයක අක්‍රීය පටල විභවය පවත්වා ගැනීමට හේතු වන සෝඩියම් – පොටෑසියම් පොම්පය සක්‍රීය ක්‍රියාවලියක් වන බැවින් ඒ සදහා ATP ශක්තිය වැයවේ.
9. සෝඩියම් – පොටෑසියම් පොම්පය යනු කුමක් ද?
-
- සෛලය තුලට පරිවහනය කරන සෑම K+ අයන දෙකක් සඳහාම Na+ අයන තුනක් සෛලයෙන් පිටතට පටලය හරහා සාන්ද්‍රණ අනුක්‍රමණයට එරෙහිව සක්‍රීයව පරිවහනය කිරීමයි.
10. ක්‍රියා විභවයක් ඇති වීමට පැවතිය යුතු අවශ්‍යතාව කුමක්ද?
-
- උත්තේජයක් හේතුවෙන් පටල විභවය දේහලීය අගය ඉක්මවීම
11. ක්‍රියා විභවයකට අයත් අවධි මොනවා ද?
-
- විධ්‍රැවනය
- ප්‍රතිධ්‍රැවනය
- උපරිධ්‍රැවනය
12. ඉහත අවධි වලදී සිදුවන ප්‍රධාන ක්‍රියාවලි වගුවක් ඇසුරින් විස්තර කරන්න.
|
අවධිය |
සිදුවන ක්‍රියාවලිය |
පටල විභවයට සිදුවන බලපෑම |
|
විධ්‍රැවනය |
|
|
|
ප්‍රතිධ්‍රැවනය |
|
|
|
උපරිධ්‍රැවනය |
|
|
13. ක්‍රියා විභවය ප්‍රස්තාරිකව පෙන්වන්න.
14. අනස්සව කාලය යනු කුමක්ද?
-
- සෝඩියම් නාලිකා වැසී තිබීම හේතුවෙන් ක්‍රියාවිභවයකට වහාම පසුව ඇතිවන උත්තේජයකට, නියුරෝනයකට ප්‍රතිචාර දැක්විය නොහැකි කෙටි කාල පරාසයයි.
15. අනස්සව කාලයක් පැවතීමේ වැදගත්කම කුමක් ද?
-
- අක්සනයක ආවේගයක් ආපහු සන්නයනය වීම වැළකේ . (එමනිසා අක්සනයක් ඔස්සේ එක් දිශාවකට ආවේග සන්නයනය වීම තහවුරු වේ.)
16. ස්නායු ආවේගයක් යනු කුමක්ද?
-
- අක්සනයක් ඔස්සේ ගමන් කරන ක්‍රියා විභව ශ්‍රේණියක් ස්නායු ආවේගයක් ලෙස හදුන්වයි.
17. ස්නායු ආවේගයක් සන්නයනය වන්නේ කෙසේ ද?
-
- උත්තේජයක් මඟින් නියුරෝනයක අක්සනයේ එක් කෙලවරක ක්‍රියා විභවයක් ජනනය වී එම ස්ථානය විධ්‍රැවනය වේ.
- එම ආරම්භක ස්ථායන ප්‍රතිධ්‍රැවනය වන අතරතුර ක්‍රියාවිභවයක යාබද ස්ථානයට පැතිරෙමින් එම යාබද ස්ථානය විධ්‍රැවනය වේ.
- මෙම ධ්‍රැවන – විධ්‍රැවන ක්‍රියාවලිය, අක්සනයක් ඔස්සේ ස්නායු ආවේගයක් ගමන් කරවයි.
18. ස්නායු ආවේගයක් සන්නයනය වීමේ වේගය කෙරෙහි බලපාන කරුණු මොනවාද? එම කරුණු ආවේග සන්නයනය කෙරෙහි බලපාන්නේ කෙසේ ද?
-
- අක්සනයේ විෂ්කම්භය – අක්සනයේ විෂ්කම්භය වැඩි වීමත් සමග ආවේග සන්නයන වේගය වැඩි වේ.
- මයලිනීභූත අක්සන පැවතීම – මයලිනීභූත අක්සනවල ක්‍රියාවිභවය එක් රැන්වියර් ගැටයක සිට අනුයාත රැන්වියර් ගැටය දක්වා පනිමින් වේගයෙන් ආවේග සන්නයනය වේ.
ක්‍රියා විභවය ඇතිවීම හා ආවේග සන්නයනය :- https://www.youtube.com/watch?v=FEHNIELPb0s&t=5s
19. උපාගමය යනු කුමක් ද?
-
- උපාගම පැල්ම නම් වූ පටු හිදැසක් හරහා නියුරෝනයක් (පූර්ව උපාගම සෛලය) වෙනත් සෛලයක් (පශ්ච උපාගම සෛලය) සමග සන්නිවේදනය සිදු කරන සන්ධියකි.
20. පශ්ච උපාගම සෛලය ලෙස උපාගම සන්ධියක පැවතිය හැකි සෛල මොනවාද?
-
- වෙනත් නියුරෝනයක්, පේශි සෛලයක් හෝ ස්‍රාවී සෛලයක්
21. ජීවී දේහ තුල දැකිය හැකි උපාගම වර්ග මොනවාද?
-
- රසායනික උපාගම – රසායනික ද්‍රව්‍ය (ස්නායු සම්ප්‍රේෂක) භාවිතයෙන් එක් නියුරෝනයක් තවත් නියුරෝනයක් සමග සන්නිවේදනය කරන උපාගම සන්ධි.
- විද්‍යුත් උපාගම – නියුරෝන අතර සන්නිවේදනය ඍජුවම විද්‍යුත් සම්බන්ධතා හරහා සිදුවන සන්ධි
22. රසායනික උපාගමයක නම් කරන ලද රූප සටහනක් අඳින්න.
23. රසායනික උපාගමයක් හරහා ස්නායු ආවේග සම්ප්‍රේෂණය වන ආකාරය කෙටියෙන් දක්වන්න.
-
- අක්සන කෙලවරදී ක්‍රියාවිභවයක් මගින් පූර්ව උපාගම සෛලයේ ප්ලාස්ම පටලය විධ්‍රැවනය වේ.
- මෙය පූර්ව උපාගම පර්යන්තයට Ca2+ විසරණය වීමට හේතු වේ.
- උපාගම පර්යන්තවල Ca2+ සාන්ද්‍රණය ඉහල යාම නිසා එහි ඇති ස්නායු සම්ප්‍රේෂක සහිත ආශයිකා පූර්ව උපාගම පටලයට බැඳීම් සිදු වේ.
- මෙහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ස්නායු සම්ප්‍රේෂක උපාගම පැල්ම තුලට නිදහස් වී, උපාගම පැල්ම හරහා විසරණය වී, පශ්ච උපාගම සෛල ප්ලාස්ම පටලයේ ඇති විශිෂ්ට ආශයිකාවලට බැඳී ඒවා සක්‍රීය කිරීම සිදුවේ.
- මෙවිට පශ්ච උපාගම සෛලය විධ්‍රැවනය වෙමින් එහි ක්‍රියාවිභවයක් ඇති වෙයි.
24. ස්නායු ආවේග පශ්ච උපාගම සෛලයට ගමන් කල පසු තවදුරටත් සංඥාව සම්ප්‍රේෂණය වීම වැලැක්වීමට ඇති උපක්‍රම මොනවා ද?
-
- ස්නායු සම්ප්‍රේෂක එන්සයිමීය ජලවිච්චේදනය
- පූර්ව උපාගම පර්යන්ත තුළට ස්නායු සම්ප්‍රේෂක නැවත ප්‍රතිග්‍රහනය
25. ස්නායු සම්ප්‍රේෂක යනු මොනවාද?
-
- පූර්ව උපාගම නියුරෝනවල උපාගම පර්යන්තයෙන් නිදහස් වී උපාගම පැල්ම හරහා විසරණය වී පශ්ච උපාගම පටලයේ ඇති ප්‍රතිග්‍රාහක වලට බැඳී ප්‍රතිචාරයක් උත්තේජනය කරන අණුය.
26. සුලබ ස්නායු සම්ප්‍රේෂක වර්ග මොනවාද?
-
- ඇසිටයිල් කෝලීන්
- සමහර ඇමයිනෝ අම්ල
- ජෛව ජනන ඇමීන
- නියුරොපෙප්ටයිඩ
- සමහර වායු වර්ග
උපාගමයක ක්‍රියාකාරිත්වය :- https://www.youtube.com/watch?v=-_eYt1I_n1Y
27. පෘෂ්ඨවංශීන්ගේ ස්නායු පද්ධතියේ කෘත්‍යමය ඒකකය වන්නේ,
-
- ප්‍රතීක චාපයයි
28. දර්ශීය ප්‍රතීක චාපයක් සමන්විත වන නියුරෝන ගණන කීයද?
-
- 3 යි
29. දර්ශීය ප්‍රතීක චාපයක් ඇති නියුරෝන වන්නේ,
-
- අභිවාහී (සංවේදක) නියුරෝන
- අපවාහී (චාලක) නියුරෝන
- අන්තර්හාර නියුරෝන
30. සංවේදක නියුරෝන වල කාර්යයන් වන්නේ,
-
- සංවේදක ප්‍රතිග්‍රාහක වල සිට මධ්‍ය ස්නායු පද්ධතිය කරා ආවේග සම්ප්‍රේෂණය කිරීම.
- අන්තර්හාර නියුරෝනයක් සමග උපාගම සැදීම.
31. චාලක නියුරෝනයේ කාර්යය වන්නේ,
-
- ආවේගය කාරක පටකය/ අවයවය වෙත ගෙනයාම.
