4.1.1 ශාක පටකවල ව්‍යුහය, ඒවායේ කෘත්‍ය සමඟ දක්වන සම්බන්ධතා පරීක්ෂා කරයි.

• විශේෂිත කාර්යයක් හෝ කාර්යය කීපයක් කිරීමට ඇති,
• සෛල වර්ග එකක් හෝ වැඩි ගණනකින් යුතු,
• භෞතිකව එකට බැදී ඇති,
• සෛල සමූහයකි.

• ශාක දේහය තුළ දක්නට ලැබෙන විභේදනය නොවූ පටක සමූහ පද්ධතියකි.

• සමහර සෛල දික් වීමෙන් හා විභේදනය වීමෙන් ශාක දේහයට නව පටක සාදයි.
• අනෙක් සෛල විභාජක ලෙස පවතී.

• සියල්ල ජීවි සෛල වේ.
• සියල්ල සමවිශ්කම්භිකය. (දළ වශයෙන් ගෝලාකාරය)
• මධ්‍ය න්‍යෂ්ටියකින් යුක්තය.
• ඝන සෛල ප්ලාස්මයක් සහිතයි.
• ගුණනය වීමේ හැකියාව දරයි.
• කුඩා රික්තක දරයි.
• හරිතලව අවම අතර මයිටොකොන්ඩ්‍රියා, රයි‍බොසෝම වැඩිය. (සෛලීය ශ්වසනය හා ප්‍රෝටීන සංශ්ලේෂණය වේගවත්ය.)

1. සෛල විභාජනය.
2. සෛල දික් වීම.
3. සෛල විභේදනය.

1. අග්‍රස්ථ විභාජක
2. පාර්ශ්වික විභාජක
3. අන්තරස්ථ විභාජක

• මූලාග්‍රස්ථවල
• ප්‍රරෝහ අග්‍රස්ථවල

• ශාක කොටස්වල දිග වැඩිවීම සිදුවේ.
• මෙය ශාකයක ප්‍රාථමික වර්ධනය යි.

• සනාල කැම්බියම
• වල්ක කැම්බියම

• කාෂ්ඨිය ශාකවල ද්වීතීයික වර්ධනයට දායක වේ.
• කාෂ්ඨිය ශාක කඳන් හා මුල්වල පරිධිය වැඩි කරයි.

• • • ද්වීතීයික ශෛලම හා ද්වීතීයික ප්ලෝයම

• • • පරිචර්මය

• තෘණ වැනි ඒකබීජ පත්‍රී ශාක කඳන් (පර්ව) පාදස්ථයේ.
• පත්‍ර පාදස්ථයේ.(ගැට)

• කැඩී බීඳී යන පත්‍ර කොටස් නැවත ශීඝ්‍ර වර්ධනයට දායක වේ.

• මුල අග්‍රස්ථයේ පිහිටි මූලාග්‍ර විභාජකවල ක්‍රියාකාරීත්වයෙන් ,
• මුලෙහි දිග වැඩි වීමයි.

1. සෛල විභාජනය. (අනූනන විභාජනය හේතුවෙන්)
2. සෛල දිගින් වැඩි වීම.
3. සෛල පරිණත වීම. (විභේදනය හේතුවෙන්)

• මූලාග්‍රස්ථ විභාජකය හා එහි ව්‍යූත්පන්න කොටස්

• පිටතට නිපදවෙන සෛල මඟින් මූලාග්‍ර කොපුව සාදයි.
• මූලාග්‍ර කොපුව මඟින් මුල පස තුලින් ගමන් කීරීමේදී, ඝර්ෂණය නිසා මූලාග්‍රස්ථ විභාජකයට විය හැකි හානිය වළක්වා ගනී.
• ඇතුළතට නිපදවෙන සෛල දිගු වන කලාපයේදී දිගු වීමට ලක් වේ. (ඇතැම් විට මුලේ සෛල ඒවායේ මුල් දිග මෙන් දස ගුණයකටත් වඩා දිගු වේ.)

• මේ නිසා මුල පස තුළට තල්ලු වේ.

• සෛල ව්‍යුහයෙන් හා කෘත්‍යයෙන් විශේෂණය ඇරඹී විභේදනය සම්පූර්ණ වේ.
• සෛල කෘත්‍යමය වශයෙන් පරිණත වේ.

• මුලේ ප්‍රාථමික ව්‍යූහය

අපිචර්මය

1. 1. 1. 1. 1. බාහිකය
            2. මජ්ජාව
            3. අන්තශ්චර්මය

1. 1. 1. 1. 1. ප්‍රාථමික ශෛලම
            2. ප්‍රාථමික ප්ලෝයම
            3. පරිචක්‍රය
            4. කලාපීය කැම්බියම

• ප්‍රරෝහ අග්‍රස්ථයේ පවතින ප්‍රාථමික විභාජක පටකයේ ක්‍රියාකාරීත්වය හේතුවෙන්,
• ශාක කඳ දිගින් වැඩිවීමයි.

• ශාක කඳක ප්‍රරෝහ අග්‍රස්ථයේ පිහිටයි.
• බුබුළාකාර හැඩයකින් යුතු සෛල සමූහයකින් සමන්විත වේ.

• පත්‍ර මූලාකෘති අග්‍රස්ථ විභාජකය දෙපස ඇඟිලි වැනි නෙරුම් ලෙස පවතී.
• සාමානයෙන් ප්‍රරෝහ අග්‍රස්ථ විභාජකය පත්‍ර මූලාකෘති වලින් ආවරණය වී පවතී.
• පත්‍ර, පත්‍ර මූලාකෘති වලින් වර්ධනය වේ.

අපිචර්මය

1. 1. 1. 1. 1. බාහිකය
            2. මජ්ජාව

1. 1. 1. 1. 1. ප්‍රාථමික ශෛලම
            2. ප්‍රාථමික ප්ලෝයම
            3. අන්තඃකලාපීය කැම්බියම

• චර්මීය පටක පද්ධතිය(dermal tissue)
• පූරක පටක පද්ධතිය(ground tissue)
• සනාල පටක පද්ධතිය(vascular tissue)

• අපිචර්මය

• අපිචර්මය මඟින් ප්‍රාථමික දේහයේ කඳ, මුල් හා පත්‍ර වැනි කොටස්වලට ආරක්ෂාව සපයයි.
• තදින් ඇසිරුණු තනි සෛල ස්තරයක් ලෙස පවතී.
• සාමාන්‍යයෙන් උච්චර්මය නැමති ඉටිවලින් සෑදී අපිචර්මීය වැස්මකින් වායව කොටස් ආවරණය වී පවතී.
• පාලක සෛල, අපිචර්මීය කේශර (trichome) හා මූලකේශ වැනි විශේෂිත සෛල ද අපිචර්මයේ දක්නට ලැබේ.
• ද්වීතීයික වර්ධනයෙන් පසු පරිණත ශාක කඳන්, මුල් වැනි කොටස්වල අපිචර්මය පසු කලෙක පරිචර්මය නැමති ආරක්ෂක ස්තරයෙන් ප්‍රතිස්ථාපනය වේ.

1. යාන්ත්‍රික හානිවලින් හා ව්‍යාධිජනකයන්ගෙන් සිදුවන හානිවලින් ආරක්ෂා කරයි.
2. උච්චර්මය ජල හානිය වැලැක්වීමට උදව් වේ. (විජලනයෙන් ආරක්ෂා කරයි.)
3. මූලකේශ ජලය හා ඛනිජ අයන අවශෝෂණයට දායක වේ.
4. පාලක සෛල මඟින් වායු හුවමාරුවට ආධාර කරයි.
5. ට්‍රිකෝම (අපිචර්මයෙන් හට ගන්නා බාහිර නෙරුම් ලෙස ඇති රෝම හා ග්‍රන්ථි)
   1. කේශර වැනි ට්‍රිකෝම මඟින් ජලය හානි වීම අඩු කරයි.
   2. දිලිසෙන සුලු රෝම මඟින් වැඩිපුර පතිත වන ආලෝකය පරාවර්තනය කර යවයි.
   3. ඇතැම් අපිචර්මීය කේශර මඟින් ස්‍රාවය වන රසායනික කෘමීන්, ව්‍යාධිජනකයන්, ශාක භක්ෂකයන්ගෙන් ආරක්ෂාවට දායක වෙයි.

• චර්මීය පටකය හා සනාල පටකය අතර පිරවුමක් ලෙස,
• ප්‍රධාන වශයෙන් බාහිකය (සනාල පටකයට පිටතින් පිහිටි) හා,
• මජ්ජාව (සනාල පටකයට ඇතුලතින් පිහිටි) යන කොටස් වලින් යුක්තය.

1. සංචිත කිරීම
2. ප්‍රභාසංශ්ලේෂණය
3. සන්ධාරණය
4. කෙටි දුරකට සිදුකරනු ලබන ද්‍රව්‍ය පරිවහනය

1. මෘදුස්තර සෛල
2. ස්ථුලකෝණාස්තර සෛල
3. දෘඪස්තර සෛල

• කෘත්‍යමය පරිණත අවධියේදී සජීවී ය.
• පරිණත සෛල වල ප්‍රාථමික සෛල බිත්ති පමණක් දක්නට ලැබේ.
• ප්‍රාථමික සෛල බිත්ති සාපේක්ෂ තුනී හා නම්‍යශීලී වේ.
• බොහෝ සෛලවල ද්වීතීයික බිත්ති දැකිය නොහැක.
• මේවායේ විශාල මධ්‍ය රික්තකයක් දක්නට ලැබේ.

1. ශාකය තුල සිදුවන බොහෝ පරිවෘත්තීය ක්‍රියා මේ සෛල තුළ සිදු කරයි.
   • උදා -: විවිධ කාබනික ද්‍රව්‍ය සංශ්ලේෂණය
2. සංචිත කෘත්‍ය
   • උදා -: ශාක මුල් හා කඳන් තුළ දක්නට ලැබෙන සමහර සෛල තුළ ලව (ශ්වේත ලව) අඩංගු වන අතර ඒවායේ පිෂ්ඨය සංචිත කරයි.
3. බොහෝ මෘදුස්තරවලට සුදුසු තත්ව සපයා දුන් විට සෛල විභාජනය හා විභේදනය වීමේ හැකියාව ඇත.
4. මේ මඟින් ශාකවල ඇතිවන තුවාල සුව වීමේදී දායක වේ.
5. පටක රෝපණයේදී තනි මෘදුස්තර සෛලයක් මඟින් ගුණනය හා විභේදනය විය හැකි සෛල ගොනුවක් සෑදීමට ද දායක වේ.

• සාමාන්‍යයෙන් දිගටි සෛල වේ.
• මෘදුස්තර සෛලවලට වඩා ඝනකමින් යුතු සෛල බිත්ති මේ සෛලවලට ඇත.
• මේ සෛලවල සෛල බිත්ති අසමාකාරව ඝන වී ඇත.
• ළපටි ශාක කඳන්වල හා වෘන්තවල අපිචර්මයට යටින් බොහෝ විට ස්ථූල කෝණාස්තර සෛල රැහැන් ආකාරයට පවතී.
• කෘත්‍යමය පරිණත අවධියේදී පවා මේ සෛල සජීවී ය. නම්‍යශීලී ය.
• ඒවා මඟින් සන්ධාරණය සැපයෙන කඳන් හා මුල් වර්ධනයත් සමඟ දික් වීම සිදුවේ.
• කෘත්‍ය -: වර්ධනයට අවහිර නොකර, ශාක කඳන් හා පත්‍රවලට යාන්ත්‍රික සන්ධාරණය සපයයි.

• උපල සෛල
• දෘඩස්තර තන්තු සෛල

• සෛල දික් වීමෙන් පසුව ද්වීතීයික සෛල බිත්ති සෑදීම සිදුවේ.
• ලිග්නීන් විශාල ප්‍රමාණයකින් ඝනකම් වූ ද්වීතීයික සෛල බිත්ති දරයි.
• පරිණත අවධියේදී මේ සෛල අජීවී සෛල වේ.

• තන්තුවලට වඩා කෙටි හා මහතින් වැඩි අතර, අක්‍රමවත් හැඩයක් දරයි.
• බෙහෙවින් ඝනකම් වූ ලිග්නීභවනය වූ ද්වීතීයික බිත්ති ඇත.
• වර්ධනය සම්පූර්ණයෙන් අවසන් වූ ශාක කොටස්වල මේවා දැකිය හැකිය.

• කටු ලෙස පවතින ඵලාවරණයේ
• බීජාවරණවල
• ඇතැම් ඵලවල (පෙයාර්ස්) මාංසලයේ

• සාමාන්‍යයෙන් රැහැන් වැනි සමූහ වශයෙන් පිහිටයි.
• දිගටි, සිහින්, දෙකෙළවර උල් වූ හැඩයක් ඇති සෛල වේ.
• වාණිජ වශයෙන් කෙඳි ලබා ගැනීමට ප්‍රයෝජනවත් වේ.

1. හණ කෙඳි
2. පොල් කෙඳි

• තන්තු හා උපල සෛල ශාකයට සන්ධාරණය හා ශක්තිය ලබා දෙයි.

1. ශෛලම වාහීනී ඒකක
2. ශෛලමීය වාහකාභ
3. ශෛලමීය තන්තු
4. ශෛලමීය මෘදුස්තර

• ආවෘත බීජක ශාක
• ඇතැම් විවෘත බීජ ශාක

• ශෛලම වාහිනී ඒකක
• ශෛලමීය වාහකාභ

• • • ශෛලමීය මෘදුස්තර

• • • ශෛලමීය වාහීනී ඒකක
    • ශෛලමීය වාහාකාභ
    • ශෛලමීය තන්තු

• සන්ධාරක ශක්තිය සැපයීම.

• සංචිත කෘත්‍ය
• අරීය ජල පරිවහනය

• සියලු ආවෘත බීජක ශාක සහ සමහර විවෘත බීජක ශාක වල දක්නට ලැබේ. (Anthophyta හා Gnetophyta)
• මේවා දිගටි සිලින්ඩරාකර වේ.
• වාහකාභවලට වඩා කෙටි හා පළල් වන අතර, තුනී බිත්ති දරයි.
• මේවායේ ද්වීතීයික බිත්ති ලිග්නීන් වලින් ඝන වී ඇත.
• මේ නිසා ආතතියක් යටතේ සිදුවන ජල පරිවහනයේ දී සන්ධාරණය සපයමින් බිඳවැටිම වළක්වයි.
• වාහීනී ඒකක එකිනෙක හා බැඳෙන හරස් බිත්තවල සජිද්‍ර තල පිහිටයි.
• අනෙක් බිත්ති මත කූ පිහිටයි.
• මේවායේ හරස් බිත්තිවල ඇති සජිද්‍ර තල අගින් අග පේළියට පිහිටමින් ශෛලම වාහිනී සාදයි.
• සජිද්‍ර තල ඔස්සේ ජලය නිදහසේ ගලා යයි.

• සියලු සනාල ශාකවල දක්නට ලැබේ.
• මේවා දිගටි, සිහින්, දෙකෙළවර උල් වූ හැඩයක් ගන්නා සෛල වේ.
• මේවායේ ද්වීතීයික බිත්ති ලිග්නීන්වලින් ඝන වී ඇත.
• ද්වීතීයික බිත්තිවල කූ පිහිටයි.
• කූ හරහා ජලය එක් සෛලයක සිට අනෙක් සෛලයට ගමන් කරයි.
• ලිග්නීන් වලින් ඝන වී තිබීම නිසා යාන්ත්‍රික සන්ධාරණය සපයන අතර ම, ආතතියක් යටතේ ජලය ගමන් කිරීමේදී බිඳවැටීම වළක්වයි.

• පෙනේර නළ ඒකක
• සහචර සෛල
• ප්ලෝයමීය මෘදුස්තර
• ප්ලෝයමීය තන්තු

1. 1. පෙනේර නළ ඒකක
   2. සහචර සෛල
   3. ප්ලෝයමීය මෘදුස්තර

ප්ලෝයමීය තන්තු

• පෙනේර නළ ඒකක
• සහචර සෛල

• දිගටි, පටු සෛල වර්ගයක් වන පෙනේර සෛල

• මේවා තුළ න්‍යෂ්ටිය, රයිබොසෝම, කැපී පෙනෙන රික්තකයක් හා සෛල සැකිලි කොටස් දැකිය නොහැක.
• සෛල ප්ලාස්ම පර්යන්තය තුනී ස්තරයක් බවට ක්ෂීණ වී ඇත.
• මෙසේ සෛලගත ද්‍රව්‍ය නොමැති නිසා මේ සෛල තුළින් පෝෂක ද්‍රව්‍ය නිදහසේ ගලා යෑමට ඉඩ සලසයි.
• පෙනේර නළ ඒකක එක මත එක පිහිටීම මඟින් පෙනේර නළ සාදයි.
• පෙනේර නළ ඒකක අතර, ඇති හරස් බිත්ති මත ජිද්‍ර සහිත තලයක් පිහිටන අතර එය පෙනේර තලයයි.
• එක් පෙනේර නළ ඒකකයක සිට අනෙක දක්වා ද්‍රව්‍ය ගලා යෑමට මේ පෙනේර තල ඉඩ සලස්වයි.

• මේවා තුළින් ද්‍රව්‍ය ගමන් නොකරයි.
• පෙනේර නළ ඒකක සෛල සමඟින් එකටම සම්භවය වේ.
• එක් එක් පෙනේර නළ ඒකකයට යාබදව පිහිටමින්, ඒවා සමඟ ප්ලාස්ම බන්ධ විශාල සංඛ්‍යාවක් මඟින් සම්බන්ධ වේ.
• මේ සෛල තුළ පවත්නා න්‍යෂ්ටිය හා රයිබොසෝම යාබද පෙනේර නළ ඒකකයේ කෘත්‍ය ද පාලනයට ද සහභාගී වේ.
• ශාක පත්‍රයේ ඇති ප්ලෝයමවල අඩංගු සමහර සහචර සෛල ප්ලෝයම බැර කිරීමේදී දායක වන අතර,
• සමහර අවයව තුළ පිහිටි ඇතැම් සහචර සෛල ප්ලෝයම හර කිරීමට උදව් වේ.