5.2.2 – මිනිස් ආහාර ජීර්ණ පද්ධතියේ ව්‍යුහය හා කෘත්‍ය (III කොටස)

• අක්මාව

• 4

• ෂඩාස්‍රාකාර හැඩැති ඉතා කුඩා අනුඛණ්ඩිකා

• ෂඩාස්‍රාකාර හැඩති ඉතා කුඩා අනුඛණ්ඩිකා

1.දේහයේ ඇති විශාලතම ග්‍රන්ථියයි.

2.එහි උත්තර හා පූර්ව මතුපිට පෘෂ්ඨය සුමට උත්තල හැඩයක් ගනී.

3.එහි අපර පෘෂ්ඨයේ මායිම අක්‍රමවත් හැඩයක් ගනී.

4.අක්මාව ඛණ්ඩිකා 4කි. එක් එක් ඛණ්ඩිකාව ෂඩාස්‍රාකාර හැඩති ඉතා කුඩා අනුඛණ්ඩිකාවලින් සෑදී ඇත

5.ඒවා අක්මාවේ කෘත්‍යමය ඒකකය වේ.

6.මේ අනුඛණ්ඩිකා ඝනාකාර හැඩති හෙපැටොසෛට නම් වූ සෛලවලින් සෑදී ඇත.

7.මේවා මධ්‍ය ශිරාවේ සිට අරීය ස්ථම්භ යුගල වශයෙන් විහිදී ඇත.

8.මේ සෛල ස්තම්භ යුගල දෙකක් අතර කෝටරාභ පවතී.

9.ඒවා තුළ ප්‍රතිහාර ශිරාවේ හා යාකෘතික ධමනියේ කුඩා ශාඛාවලින් ලැබෙන රුධිරය මිශ්‍රණයක් අඩංගු වේ.

10මේ සැකසීම නිසා යාකෘතික ප්‍රතිහාර ශිරාවේ පෝෂක අධික රුධිරය ධමනිවල ඇති රුධිරය සමඟ මිශ්‍ර වීමෙන් අක්මා සෛලවලට සමීප වීමට ඉඩ සලසා ඇත.

11.කෝටරාභවල ආස්තරණයේ යාකෘතික මහා භක්ෂාණු(kupffer cells) පවතී.

12.කෝටරාභවල සිට මධ්‍ය ශිරාවට රුධිරය ගලා යන අතර එය වෙනත් අනුඛණ්ඩිකාවලින් පැමිණෙන ශිරා සමග සම්බන්ධ වී වඩා විශාල ශිරා සාදමින් අවසානයේ යාකෘතික ශිරාව සාදයි.

13.අක්මා සෛල ස්තම්භ 2ක අතර පිත්ත නාලිකා විහිදේ.

14.පිත්ත නාලිකා එකතුවීමෙන් වඩා විශාල පිත්ත නාල සෑදේ .

15.ෂඩාස්‍රාකාර ව්‍යුහවල කෝණවල යාකෘතික ධමනි ශාඛාවක්, යාකෘතික ප්‍රතිහාර ශිරා ශාඛාවක් සහ අන්තර් අනුඛණ්ඩික පිත්ත ප්‍රනාලයක් ඇත.

1. අක්මාව පිත ස්‍රාවය කරයි.
2. බොහෝ අවශෝෂණය කරන ලද පෝෂක අක්මාවට ළගා වූ පසු දේහයේ අනෙකුත් ප්‍රදේශවලට බෙදා හැරීම යාමනය කරයි.
3. අතිරික්ත ග්ලූකෝස් ග්ලයිකොජන් ලෙස ගබඩා කරයි.
4. මේදයේ ද්‍රාව්‍ය විටමින්( K ‚A‚ D‚ E ) හා සමහර ජල ද්‍රාවී විටමින් (B ₁₂ ‚ Fe හා Cu)ගබඩා කරයි.

1. කාබෝහයිඩ්‍රේට, ප්‍රෝටීන, මේද පරිවෘත්තිය.
2. ඖෂධ හා විෂ ද්‍රව්‍ය වල විෂහරණය
3. ක්ෂුද්‍ර ජීවීන්ට එරෙහි ආරක්ෂණය
4. හෝමෝන අක්‍රීය කිරීම.
5. තාපය නිපදවීම.

• තෛලෝදකාරක ලෙස ක්‍රියා කරමින් මේද ජීරණයට හා අවශෝෂණයට උදව් කරයි.

• විටමින් K, A, D, E

• විටමින් B,C

1. ස්නායුක යාමනය
2. අන්තරාසර්ග යාමනය

• ආමලසයේ ඇති මේද අම්ල හා ඇමයිනෝ අම්ල.

• පිත්තාශයෙන් පිත නිදහස් කිරීම හා අග්න්‍යාශයෙන් ජීරණ එන්සයිම උත්තේජනය කිරීම.

• අග්න්‍යාශයෙන් බයිකාබනේට නිදහස් කිරීම උත්තේජනය කිරීම.

1.ජීරණය ආකාර 2කින් යාමනය වේ.

1. 1. ස්නායුක යාමනය 
   2. අන්තරාසර්ග යාමනය

2.ස්නායුක යාමනය ප්‍රධාන වශයෙන් ස්නායුක ප්‍රතීක මගින් සිදු වේ.

3.උදාහරණ ලෙස ස්නායුක ප්‍රතීක මගින් ආහාරය මුඛයට ළඟා වූ විට දී ඛේටය නිදහස් කිරීම උත්තේජනය කරයි.

4.ආහාර ආමාශයට ළඟා වීම මගින් මත්ගෑමේ ක්‍රියාවලිය හා ආමාශයික යුෂ නිදහස් වීම වේ.

5.අන්තරාසර්ග පද්ධතිය ජීරණයේදී විශේෂයෙන්ම ආමාශයේ දී හා කුඩා අන්ත්‍රයේදී සිදුවන ජීරණය තුළ ඉතා වැදගත් මෙහෙයක් ඉටු කරයි .

6.ආමාශයට ආහාර ළඟා වීමේදී ආමාශ බිත්තිය ඇදෙයි.

7.මේ හේතුවෙන් ක්‍රියාරම්භ වී ගැස්‍ට්‍රීන් හෝමෝනය නිදහස් වේ.

8.ගැස්‍ට්‍රීන් රුධිරය හරහා සංසරණය වී ආමාශයට ළඟා වේ.

9.ආමාශය තුළ දී ආමාශයික යුෂ නිපදවීම ගැස්‍ට්‍රීන් මගින් උත්තේජනය වේ.

10.ආමලසයේ ඇති මේද අම්ල හා ඇමයිනෝ අම්ල ග්‍රහනියෙන් කොලිසිස්ටොකයිනීන් හා සික්‍රිටීන් නිදහස් කිරීම ක්‍රියාරම්භ කරයි.

11.කොලිසිස්ටොකයිනීන් මගින් පිත්තාශයෙන් පිත නිදහස් කිරීම හා අග්න්‍යාශයෙන් ජීරණ එන්සයිම නිදහස් කිරීමත් උත්තේජනය කරයි.

12.අග්න්‍යාශයෙන් බයිකාබනේට නිදහස් කිරීම සික්‍රටීන් මගින් උත්තේජනය වේ.

13.ආමාශයෙන් ලැබෙන ආමලසය බයිකාබනේට මගින් උදාසීන කරයි .

14.ආමලසය මේද මගින් පොහොසත් වූ විට ග්‍රහනියෙන් නිපදවන කොලිසිස්ටොකයිනීන් හා සික්‍රටීන් ඉහළ මට්ටමට හේතුවෙන් ආමාශයේදී ආහාර ජීරණය සෙමෙන් සිදු වේ.

15.මේ හෝමෝන ආමාශය මත ක්‍රියා කර ක්‍රමාකුංචනය හා ආමාශයික යුෂ ස්‍රාවය නිශේදනය කරයි.

• සෞඛ්‍යය සඳහා අත්‍යාවශ්‍ය සියලු පෝෂක යෝග්‍ය අනුපාතයකින් අඩංගු ආහාරයක්

1. කාබෝහයිඩ්‍රේට්
2. ප්‍රෝටීන
3. ලිපිඩ
4. තන්තු
5. ඛනිජ
6. විටමින
7. ජලය

1. වයස
2. ස්ත්‍රී/ පුරුෂ භාවය
3. දේහ ප්‍රමාණය
4. ක්‍රියාකාරිත්වය

1. ශක්තිය හා තාපය ලබා දීම.
2. ශක්ති සංචිතයක් ලෙස ක්‍රියා කිරීම.
3. ප්‍රෝටීන ඉතුරු කිරීම පහසු කරයි.

1. ප්‍රෝටීන මඟින් ඇමයිනෝ අම්ල සපයයි.
2. එම ඇමයිනෝ අම්ල දේහයේ සෛල‚ පටක වර්ධනය හා අලුත්වැඩියාව සඳහා භාවිතා කරයි.
3. ඒවා ප්ලාස්ම ප්‍රෝටීන, එන්සයිම, ප්‍රතිදේහ හා සමහර හෝමෝන සංශ්ලේෂණයට භාවිතා කරයි.
4. ශරීර කාර්යයන්ට ශක්ති ප්‍රභවයක් ලෙස ක්‍රියා කරයි.

• දේහය තුළ සංශ්ලේෂණය වන ඇමයිනෝ අම්ලයි.
• උදා:- ඇලනීන්, සිස්ටීන්

• දේහය තුළ සංශ්ලේෂණය නොවන ආහාර මඟින් ලබාගත යුතු ඇමයිනෝ අම්ලයි.
• උදා:- ලයිසීන්, හිස්ටිඩීන්

• ශක්තිය හා තාපය සපයයි.
• මේදයේ ද්‍රාව්‍ය විටමින් පරිවහනය හා සංචිත කිරීමට උදවු කරයි.
• මේදය ලෙස මේද පටකය තුළ ශක්තිය සංචිත කරයි.
• කොලෙස්ටරෝල්වලින් ස්ටෙරොයිඩ හෝමෝන සංශ්ලේෂණයට උදවු වේ.
• තාප පරිවරනය සපයයි.

• දේහය තුළ සංශ්ලේෂණය වන මේද අම්ලයි.

• දේහය තුළ සංශ්ලේෂණය නොවන ආහාර මඟින් ලබාගත යුතු මේද අම්ලයි.

• සාමාන්‍ය සෞඛ්‍යය පවත්වා ගැනීමට හා පරිවෘත්තිය පවත්වා ගැනීම සඳහා ඉතා කුඩා ප්‍රමාණවලින් අවශ්‍ය කාබනික සංයෝගයි.

• • • ඇසේ දෘෂ්ටි වර්ණක සෑදීම.
    • අපිච්ඡද පටක පවත්වා ගැනීම.
    • වර්ධනය හා ප්‍රතිශක්තිය දිරිමත් කිරීම.

• • • FAD, NAD වැනි සහඑන්සයිමවල සංඝටකයකි.
    • රතු රුධිර සෛල නිපදවීම දිරිමත් කරයි.

• • • ප්‍රතිඔක්සිකාරකයක් ලෙස ක්‍රියා කරයි.
    • කොලැජන් සංශ්ලේෂණයට යොදා ගනී.

• • • Ca හා P අවශෝෂණයට ආධාර කරයි.

• • • ප්‍රතිඔක්සිකාරකයක් ලෙස ක්‍රියා කරයි.

• • • රුධිර කැටි ගැසීම සඳහා වැදගත් වෙයි.

• සාමාන්‍ය දේහ සෞඛ්‍යයට හා බොහෝ දේහ කෘත්‍යයන්ට වැදගත් වන අකාබනික ද්‍රව්‍ය වේ.

• Ca, P, S, K, Cl, Na, Mg, Fe, F, I

• Co, Cu, Mn, Mo, Se, Zn

• • • දත් හා අස්ථි සෑදීම.
    • රුධිර කැටි ගැසීමට උදව් වේ.
    • ස්නායු හා පේශි ක්‍රියාකාරිත්වයට උදවු වේ.

• • • දත් හා අස්ථි සෑදීම.
    • අම්ල – භෂ්ම සමතුලිතතාව පවත්වාගැනීමට උදවු කිරීම.

• • • සමහර ඇමයිනෝ අම්ල වල සංඝටක

• • • අම්ල – භෂ්ම හා ජල සමතුළිතතාවට උදවු කිරීම.
    • ස්නායු ක්‍රියාකාරිත්වයට

• • • අම්ල – භෂ්ම සමතුළිතතාව.
    • ආස්‍රැති සමතුළිතතාව පවත්වාගැනීම.
    • ස්නායු ක්‍රියාකාරිත්වයට

• • • අම්ල – භෂ්ම හා ජල සමතුළිතතාවට පවත්වාගැනීම
    • ස්නායු ක්‍රියාකාරිත්වයට

• • • එන්සයිම සහසාධක ලෙස ක්‍රියා කරයි.

• • • හිමොග්ලොබීන් හා ඉලෙක්ට්‍රෝන වාහකවල සංඝටක
    • එන්සයිම සහසාධක ලෙස ක්‍රියා කරයි.

• • • දත්වල ව්‍යුහය පවත්වාගැනීම.

• • • තයිරොයිඩ හෝමෝනයේ සංඝටකයකි.

• 60%.

• මුත්‍රා, මල, දහදිය හරහා

• ජලය පානයෙන් හා ආහාර මඟින්

1. සියලු ජීවී සෛල සඳහා තෙත් අභ්‍යන්තර පරිසරයක් සපයයි.
2. රුධිරයේ හා පටක තරලයේ ප්‍රධාන සංඝටකය නිසා දේහය පුරා ද්‍රව්‍ය පරිවහනට හා රුධිරය පටකය හා දේහ සෛල අතර ද්‍රව්‍ය හුවමාරුවට උදවු කරයි.
3. ප්‍රධාන වශයෙන් වාෂ්පීභවන සිසිල් වීම මඟින් දේහ උෂ්ණත්වය යාමනය කරයි.
4. අපද්‍රව්‍ය හා විෂ ද්‍රව්‍ය තනුක කිරීම හා ඒවායේ බහිස්ස්‍රාවයට මාධ්‍යයක් සපයයි.
5. ආහාර තෙත් කිරීම මඟින් ගිලීම පහසු කරයි.

• ආහාරයේ ඇති ජීරණය කළ නොහැකි පිෂ්ටමය නොවන පොලිසැකරයිඩ මගිනි.

1. ආහාරයේ ප්‍රමාණය වැඩි කිරීමෙන් ආහාර රැචිය අඩු කිරීම.
2. මල ප්‍රමාණය වැඩි කිරීමට ජලය ආකර්ෂණය කිරීම නිසා මලබද්ධය නැති කිරීම හා ක්‍රමාකුංචනය උත්තේජනය කිරීමෙන් මලපහ කිරීම සිදු කිරීම.
3. ආහාරයේ ප්‍රමාණාත්මකව තන්තු අඩංගු වීම මගින් මහාන්ත්‍රය,ගුද මාර්ග පිළිකා වැන ආමාශ ආන්ත්‍රික ආබාධ වලින් ආරක්ෂාව සැපයීම.

• සරල පූර්වග අණු වලින් ශරීරය තුළ නිපදවිය නොහැකි ආහාර මඟින්ම ලබා ගත යුතු ද්‍රව්‍ය අත්‍යාවශ්‍ය පෝෂක ද්‍රව්‍යයි.

• අත්‍යාවශ්‍ය ඇමයිනෝ අම්ල
• අත්‍යාවශ්‍ය මේද අම්ල
• විටමින
• ඛනිජ

• සරල කාබනික පූර්වග අණු වලින් ශරීරය තුළ නිපදවිය නොහැකි ආහාර මඟින් ලබා ගත යුතුම ඇමයිනෝ අම්ල අත්‍යාවශ්‍ය ඇමයිනෝ අම්ල වේ.

• 8 යි.

• සරල කාබනික පූර්වග අණු වලින් ශරීරය තුළ නිපදවිය නොහැකි ආහාර මගින් ලබා ගත යුතුම මේද අම්ල අත්‍යාවශ්‍ය මේද අම්ල වේ.

• ආතතියක් නොමැති විටදී,පශ්චාත් අවශෝෂණ අවධියේදී විවේකයෙන් සිටින විටදී,අවම පරිවෘත්තීය වේගය මූලික පරිවෘත්තීය වේගය නම් වේ.

• 1 600 – 1 800 kCal

• 1 300 – 1 500 kCal

• කිසියම් සත්ත්වයකුගේ ශක්තිය වැය කිරීමට එරෙහිව,ශක්තිය ලබා ගැනීමේ ශේෂ පත්‍රය ශක්ති අය වැයයි.

• C = M+U+F+P

• C – ලබා ගත් ආහාර ප්‍රභව තුළ ශක්ති අන්තර්ගතය(Content in the food sources taken in)
• M – පරිවෘත්තිය ක්‍රියාවලි සඳහා ශක්තිය වැය වීම(spent for Metabolic activities)
• U – මුත්‍ර පිටවීමේදී හානි වන ශක්තිය(associated with Urinary loss)
• F – මළ ද්‍රව්‍ය පිටවීමේදී හානිවන ශක්තිය(associated with Fecal loss)
• P – නිෂ්පාදනය(වර්ධනයට හා ප්‍රජනනයට ඉතිරි ශක්තිය)(Production)

• ආහාරය තුළ අත්‍යාවශ්‍ය පෝෂක එකක් හෝ කීපයක් අඩු වූ විට හෝ දේහයට අවශ්‍ය රසායනික ශක්තියට වඩා අඩු රසායනික ශක්තියක් දිගින් දිගටම ආහාරයෙන් ලැබීම.

• 18.5

• 30

• දිගු කාලයක් නිරාහාරව සිටීම.
• මානසික ආතතිය.
• ඇස්ප්‍රීන් වැනි සමහර ඖෂධ දිගු කාලයක් ගැනීම.
• අම්ල ප්‍රතිරෝධී Helicobacter pylori බැක්ටීරියා ආසාදනය

• • මල ද්‍රව්‍ය සෙමෙන් ගමන් කිරීම නිසා මහාන්ත්‍රය තුළදී වැඩිපුර ජලය අවශෝෂණය වීම.
  • මල බැහැර කිරීමට ඇති වන ප්‍රතීක ක්‍රියාව සිතාමතා යටපත් කිරීම.

• තන්තු අධික ආහාර ගැනීම.
• ජලය වැඩිපුර පානය කිරීම.
• නිසි පරිදි දෛනිකව මල බැහැර කිරීමේ චර්යාවන් ඇති කර ගැනීම.